Studium Generale over Spinoza

Benedictus de Spinoza – de actuele relevantie van zijn filosofie

Benedictus de Spinoza – onze grootste Nederlandse filosoof – werd in 1632 als Baruch Spinoza, zoon van Portugees-joodse immigranten in Amsterdam geboren. Hij stierf in 1677 in een huis aan de Paviljoensgracht in Den Haag. In zijn tijd leidden zijn godsopvatting en bijbelkritiek tot veel weerstand. Zijn boeken werden, zowel door de Staten van Holland als door de kerkelijke autoriteiten, verboden.

In haar lezing gaat Miriam van Reijen in algemene zin in op het leven en werk van de filosoof, en geeft zij in het bijzonder aandacht aan twee onderdelen van zijn filosofie: zijn mensbeeld en zijn politieke filosofie. Spinoza gaat uit van de mens zoals hij is en niet zoals hij zou moeten zijn, of zoals we zouden willen dat hij was. Voor hem is de mens geen rationeel wezen, maar een passioneel wezen. De geest is gewillig, maar het vlees is sterk(er). De rede vermag niets tegenover de passies, tenzij ze zelf tot passie wordt, stelt hij in zijn Ethica. Toch ziet Spinoza een mogelijkheid om van de

slavernij van de passies (lijden) te komen tot een gelukkig leven (leiden) vanuit de rede. Zijn naam wordt vaak ter sprake gebracht in huidige politieke discussies over de ver- houding godsdienst en politiek, de multiculturele samenleving, tolerantie en vrijheid van denken. Spinoza had hier al een radicale mening over. Hij stelt geen enkele grens aan de vrijheid van denken, spreken en publiceren, en heeft een verrassend standpunt over kwetsen en beledigen. In Van Reijens lezing worden zijn argumenten voor dit radicale standpunt nader uiteengezet en vergeleken met de praktijk in Nederland 350 jaar later.

Miriam van Reijen (1946) studeerde filosofie en sociologie aan de Katholieke Universiteit Nijmegen waaraan zij van 1973 tot 1985 als wetenschappelijk medewerker was verbonden. In dezelfde periode was zij ook docent bij diverse hogere beroeps- opleidingen. Van 1985 tot 1991 verbleef zij in Nicaragua. Vanaf 1996 is zij docent aan de Senioren Academie Brabant (HOVO) van de Universiteit van Tilburg. Van 1998 tot 2011 was zij docent filosofie en ethiek aan de Avans Hogeschool Breda en aan de Fontys Hogeschool in Tilburg en Eindhoven. In 2010 promoveerde zij aan de Universiteit van Tilburg op de relatie tussen de theorie van de passies en de politieke filosofie van Spinoza. Zij is bestuurslid van de Vereniging Het Spinozahuis. Vanaf 2010 is zij als hoofddocent verbonden aan de opleiding Filosofie in de Praktijk op de Internationale School voor Wijsbegeerte (ISVW) in Leusden.

Klik hier voor meer informatie over het Studium Generale Voorjaar 2012