Studium Generale over Serendipiteit

toegang gratis (vrijwillige bijdrage van harte welkom!)

Merijn Bolink (1967) woont en werkt in Amsterdam. Van 1987 tot 1992 studeerde hij aan de Academie voor Kunst en Industrie (AKI) in Enschede. Hij ontving in 1997 het Charlotte Köhler Stipendium (Beeldende Kunst) van het Prins Bernhard Cultuurfonds. Hij exposeerde o.a. in het Groninger Museum, het Gemeentemuseum Den Haag, het Cobra Museum voor Moderne Kunst Amstelveen, de Kunsthal Rotterdam, de Post Gallery in Los Angeles en de Kunstraum Düsseldorf in Düsseldorf.

Voebe de Gruyter (1960) volgde haar opleidingen aan de Rietveldacademie en Rijksacademie in Amsterdam, ISP in New York en Cité des Arts in Parijs. Zij woont en werkt in Brussel. Voebe de Gruyter maakt beelden op een anarchistische manier. Kentheoretische kwesties vormen bij haar een middel en geen doel op zich. Als zij beeldend kijkt scheert zij met haar denken langs wetenschappelijke kennis en pikt vervolgens op wat van haar gading is.

Serendipiteit

In de moderne wetenschapsbeoefening worden de deductieve en inductieve onderzoeksmethoden nog immer gekoesterd en verdedigd. Wie de geschiedenis van de wetenschappelijke ontdekkingen erop naslaat zal echter verbaasd staan hoeveel opzienbarende ontdekkingen in de afgelopen eeuwen zijn gedaan buiten de toepassing van deze algemeen aanvaarde onderzoekssytemen.

We stuiten hier op het fenomeen van de serendipiteit, het verschijnsel dat erin bestaat iets (per toeval) te vinden waar niet naar werd gezocht. Het meest klassieke voorbeeld is dat van Archimedes die toen hij in bad zat, door een scherpe waarneming, het theoretische bewijs vond voor wat later de Wet van Archimedes zou gaan heten. Onlangs nog kwam de Delftse natuurkundige Leo Kouwenhoven per toeval het zogenaamde Majorana-deeltje op het spoor waar een groot aantal vakgroepen op de hele wereld al decennialang naar op zoek was. Het onderzoeksteam van Van Kouwenhoven had voor een ander doel een specifieke detectieconstructie gebouwd waarmee onverwachts het betreffende deeltje werd ontdekt.

Het begrip serendipiteit, dat door de Nederlandse serendipiteitsdeskundige Pek van Andel in de Dikke van Dale is terechtgekomen, is terug te voeren op het Engelse begrip serendipity. De achttiende-eeuwse journalist en schrijver Horace Walpole introduceerde het begrip in een brief waarin hij een Perzisch sprookje ‘De drie prinsen van Serendip’ aanhaalde. (Serendip is een oude Perzische naam voor Sri Lanka)

In de geschiedenis van de wetenschap en techniek, maar ook van de kunst zijn vele voorbeelden van serendipiteit bekend. Maar ook in het dagelijkse leven ervaren we – als we ons er tenminste voor openstellen – de werking van dit bijzondere fenomeen, dat in veel gevallen gepaard gaat met het verschijnsel van synchroniteit, het gelijktijdig plaatsvinden van gelijksoortige gebeurtenissen. En om bij de actualiteit te blijven: de meest voorkomende serendipiteitservaringen vallen ons toe wanneer we surfend over het internet waardevolle informatie vinden waar wij eigenlijk niet naar op zoek waren.